Obowiązek zawierania pisemnych umów na każde dostarczenie produktów rolnych do pierwszego nabywcy wynika z ustawy z dnia 10 lipca 2015 o zmianie ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych (Dz.U. z 2015 r. poz.1419) i obowiązuje od 3 października 2015 roku.
Natomiast od 11 lutego 2017 r. mogą być nakładane kary pieniężne za nabywanie produktów rolnych bez pisemnej umowy z producentem lub nabyte wskutek wadliwej umowy. Wynika to z ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz.U. z 2017 r. poz. 67). Organem uprawnionym do przeprowadzania kontroli i nakładania kar pieniężnych jest dyrektor oddziału terenowego Agencji Rynku Rolnego właściwy według miejsca siedziby lub zamieszkania nabywcy. Wysokość kary za brak pisemnej umowy lub jej nieprawidłowość wynosi 10% zapłaty za nabyte produkty.
Produkty rolne, których zakup i sprzedaż objęty jest obowiązkiem zawierania pisemnych umów, są wymienione w Załączniku I Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. i obejmuje m.in. zboża, w tym skrobie, cukier i cukry, ryż, owoce i warzywa oraz przetwory z nich, surowce i produkty mięsne, mleko i przetwory mleczne, jaja, przyprawy, oleje i inne produkty.
Agencja Rynku Rolnego na swojej stronie http://www.arr.gov.pl/umowy-przewaga-kontraktowa/5538-pytania-odpowiedzi-dotyczace-umow-na-dostawy-produktow-rolnych zamieszcza najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi, dotyczące obowiązku zawierania umów z dostawcami i nabywcami. Z zamieszczonych informacji jasno wynika iż zawieranie umów dotyczy zarówno producentów ale i wszystkich pośredników (w tym np. hurtownie, sieci handlowe, sklepy), rolników ale i przetwórców produktów rolnych. Obowiązek zawierania umów mają zarówno dostawcy, jak i nabywcy produktów rolnych na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.
I tak umowy należy spisywać np. na dostawy mięsa wieprzowego w elementach z innymi zakładami, z kraju lub UE, które dokonują uboju świń, dokonują rozbioru półtusz na elementy, a następnie elementy te sprzedawane do sklepów, bądź do dalszego przerobu na wędliny w zakładach. Również hurtownie w kraju, sieci handlowe i sklepy, kupujące mięso lub wędliny muszą zawierać z zakładem pisemne umowy również w przypadku, gdy surowiec pochodzi od przetwórni/ubojni, która dokonała już rozbioru towaru lub uboju a nie bezpośrednio od rolników czy grup producenckich.
Z tego obowiązku wyłącza się sprzedaż bezpośrednią przez producentów, grupy producentów, organizacje producentów albo zrzeszenia organizacji producentów. Umowa nie jest wymagana również w przypadku, gdy dostawca zbywa produkty rolne nabywcy mającemu formę spółdzielni, której producent jest członkiem a statut tej spółdzielni lub przepisy i decyzje w nim zawarte lub z niego wynikające zawierają przepisy o podobnych skutkach jak wymogi umów wynikające z ustawy.
Ustawa określa szczegółowe informacje, dotyczące konstrukcji umów oraz zawartych w nich danych:
- Umowa na dostawę powinna być sporządzana w formie pisemnej przed dostawą.
- Musi zawierać w szczególności następujące elementy:
- cenę do zapłaty za dostawę, która jest niezmienna lub jest obliczana przez połączenie różnych czynników określonych w umowie, które mogą obejmować wskaźniki rynku odzwierciedlające zmiany warunków na rynku, dostarczoną ilość oraz jakość lub skład dostarczonych produktów rolnych,
- ilość i jakość odnośnych produktów, które można dostarczyć lub które muszą zostać dostarczone, wraz z terminem takich dostaw,
- okres obowiązywania umowy, który może być ograniczony lub nieograniczony z klauzulami dotyczącymi rozwiązania umowy. Obecnie nie jest ustanowiony minimalny okres obowiązywania umowy, strony uzgadniają to w negocjacjach,
- szczegóły dotyczące terminów i procedur płatności;
- ustalenia dotyczące odbioru lub dostawy produktów rolnych,
- przepisy mające zastosowanie w przypadku zaistnienia siły wyższej.
W związku z problemami wynikającymi z wdrażania przepisów ustawy, Unia Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego (UPEMI) przekazała wypracowane stanowisko do Ministra Rolnictwa i Rozwoju. Ważne jest, aby również przedsiębiorcy przekazywali drogą pisemną, wszelkie wątpliwości i pytania dotyczące ustawy, do Prezesa ARR, centrala ARR w Warszawie. Być może spowoduje to zmianę przepisów ustawy, która w obecnym kształcie nastręcza przedsiębiorcom wiele trudności.
